بازخوانی دستور رهبر انقلاب درباره اسلامی کردن دانشگاه‌ها؛ مسئولان پاسخ دهند؛ اسلامی کردن دانشگاه‌ها چه شد؟ اسلامی شدن دانشگاه‌ها را بارها شنیده باشیم و هر یک از ما برداشت و تلقی خاصی از این موضوع داشته باشیم اما آنچه که تقریبا قریب به اتفاق کسانی که با فضای انشگاه‌های امروز کشور آشنا هستند به آن اذعان دارند، عدم اسلامی بودن فضای دانشگاه‌هاست، فضایی که هم به لحاظ ظاهری با ملاک‌ها و موازین اسلامی فاصله دارد و مهمتر به لحاظ محتوایی و سمت‌وسوی حرکت.

متاسفانه در طول سالیان اخیر، پیگیری موضوع اسلامی شدن دانشگاه‌ها به عنوان یکی از دغدغه‌های مقام معظم رهبری با برخی برداشت‌های سطحی و دم‌دستی همراه بوده به گونه‌ای که مخالفان این تصمیم با نوعی نگاه محدود و بسته صرفا "طرح تفکیک جنسیتی" در دانشگاه‌ها را برجسته سازی و القا کرده‌اند.

در همین راستا بود که‌ مقام معظم رهبری طی دیداری با تاکید بر برخی برداشت‌های ناقص از اسلامی شدن دانشگاه‌ها متذکر شدند: 

"البته من هم می‏توانم این را احساس کنم که منظور از اسلامی شدن دانشگاه‌ها، همیشه و همه جا و نزد همه درست فهمیده نشده باشد، بعضی‌ها آن را خیلی محدود، کوچک و ضعیف فهمیده ‏اند."

از سوی دیگر شاید تصور شود موضوع اسلامی شدن دانشگاه‌ها برای نخستین بار پس از پیروی انقلاب اسلامی طرح و در دستور کار قرار گرفته اما در واقع پیشینه این موضوع به لحاظ تاریخی به پیش از انقلاب باز می‌گردد چرا که این عنوان برای اولین بار در اواخر دهه توسط حضرت امام خمینی(ره) به کار برده شد.

با پیروزی انقلاب اسلامی، این مسئله به صورت جدی در دستور کار انقلاب قرار گرفت و به دلیل فضای خاص سیاسی و حاکمیت برخی عناصر وابسته در دانشگاه‌ها در نهایت منجر به حضور نیرو‌های انقلاب در دانشگاه‌ها و آغاز جنبشی شد که بعد‌ها به "انقلاب فرهنگی" موسوم شد.

در سال 59 با صدور پیام انقلاب فرهنگی از سوی امام(ره)، دانشگاه ها به مدت 3 سال تعطیل شدند و شورای انقلاب فرهنگی تشکیل شد. در نتیجه اصلاحات انجام شده، چند واحد معارف به درس‌ها اضافه و تعدادی از اساتید حذف شدند اما روح سکولار علوم وارداتی همچنان در دانشگاه ها باقی ماند.

در نتیجه همین روح سکولار، در بعد علمی تنها شاهد بازخوانی و تمرین مبانی مقدس! علوم انسانی و جامعه شناسی غرب بوده ایم که با فرهنگ و ویژگی های جامعه ما کاملا بیگانه است؛ در بعد سیاسی حوادثی چون فتنه 78 و 88 را رقم خورده و در بعد فرهنگی هم اوضاع نامطلوب و در برخی حوزه ها اسف بار است.

اما حرکت بعدی در این زمینه مربوط به سال است که در این سال نخستین مصوبه به نام "آئین‌نامه حفظ و حدود آداب اسلامی" که بخش عمده‌ای از آن مربوط به دانشگاه‌ها بود به تصویب رسید و در سال نیز شورای عالی انقلاب فرهنگی "سند دانشگاه اسلامی" را به تصویب رساند.

گذشته از تلاش‌هایی که تا به امروز در این خصوص صورت گرفته، فضایی که امروز در دانشگاه‌های کشور حاکم است، حکایت از آن دارد که با وضع مطلوب و نیل به آنچه از آن به عنوان اسلامی شدن دانشگاه‌ها نام برده می‌شود، فاصله زیادی داریم البته مقام معظم رهبری طی دیداری با اعضای نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها در تیر ماه 89 در عین اشاره به لزوم اسلامی شدن دانشگاه‌ها متذکر شدند: 

"بعضی فقط روی نقاط منفی نگاه می‌کنند؛ گاهی هم که ما از دانشگاه و دانشجو و جوان تعریف می‌کنیم، به خودشان می‌گویند که لابد این‌ها از فلان مفسده و فلان اشکالی که وجود دارد، خبر ندارند؛ نه، این مسئله‌ی بی‌خبری نیست؛ ما از بخش‌های منفی و از قسمت‌های تاریک خیلی هم بی‌خبر نیستیم ... شما نگاه کنید به واقعیت‌های درخشانی که در محیط دانشجوئی از لحاظ دینی هست؛ انسان میفهمد که خیلی مهم است. همین مواردی که بیان کردند - این اعتکاف‌ها، این نماز جماعت‌ها، این حضورهای فعال در مواقع حساس و در مراکز حساس، این اردوهای جهادی، این فعالیت‌های سازندگی - اینها خیلی مهم است."

اما در عین حال موضوع اسلامی شدن دانشگاه‌ها همواره در صدر مطالبات مقام معظم رهبری از مسئولان و متولیان امر قرار داشته و ایشان طی دیداری با مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت علوم در سال 75 به صراحت از اینکه "دانشگاه امروز ما اسلامی نیست" گلایه کردند و خواستار اسلامی شدن دانشگاه‌ها شده و فرمودند: "اسلامی کردن دانشگاه‌ها به مفهوم یک تحول بنیادین است که در تاریخ این کشور، ماندگار خواهد شد".

اما تاکید رهبری بر این مسئله برخواسته از اشرافی بوده که ایشان بر فضای حاکم بر دانشگاه‌های کشور داشته‌اند به گونه‌ای که معظم‌له در این خصوص اظهار داشته‌اند:

"اینجانب از راه‌های گوناگون از حقایق محیط‌های علمی و دانشگاهی کسب اطلاع می‌کنم و با طبیعت دانشگاه نیز آشنایی دارم و بر همین اساس با همه وجود معتقدم که در ایران اسلامی، دانشگاه‌ها به لحاظ علمی، روشن‌بینی دینی و عمق ایمان مذهبی، رشد زیادی کرده، اما در عین حال هنوز دانشگاههایمان، اسلامی نشده است."

مقام معظم رهبری در عین حال هرگونه سستی و کم‌کاری در این زمینه را باعث عقب ماندن شدید ملت دانسته‌ و متذکر شده‌اند: "اکنون زمان عمل است و باید با حکمت و تدبیر حرکت کرد، اگر چنین نکنید ملت چند سال به عقب خواهد افتاد و خسارت خواهد دید و افتخار انجام این کار از شما سلب خواهد شد." 

مقام معظم رهبری در همین دیدار تکلیف اسلامی کردن دانشگاه‌ها را متوجه مسؤولان و دست‌اندرکاران وزارت فرهنگ و آموزش عالی دانسته و فرمودند: اسلامی کردن دانشگاه‌ها به مفهوم یک تحول بنیادین است که در تاریخ این کشور، ماندگار خواهد شد و تحقق این مهم مستلزم یک تصمیم‌گیری کلان و عملی و نیز اجرای یک روش صحیح، مدون، قانونی، منطقی و حساب شده است. دانشگاه امروز ما اسلامی نیست و باید اسلامی شود و برای این منظور یک تحول عمیق، بنیادین، دلسوزانه، بلند مدت، برنامه‌ریزی شده و همه‌جانبه، ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.

اما متاسفانه در طول این سال‌ها، اقدام درخور و بنیادی برای اسلامی شدن دانشگاه‌ها که مصداق "تحول بنیادین" که همواره مورد نظر و تاکید مقام معظم رهبری بوده، صورت نگرفته است.

ایشان در فرازی از بیانات خود با تاکید بر این نکته که نباید فضای دانشگاه‌ها به گونه‌ای باشد که نسبت به حجاب اسلامی بی‌احترامی صورت گیرد، فرمودند:

"محیط دانشگاه‌ها بسیار مهم است. در محیط دانشگاه‌ها، خانم‌های دانشجو و استاد باید بکوشند روحیه و فرهنگ اسلامی را ترویج کنند. اجازه ندهید به کسانی - اگر خدای نکرده در دانشگاه‌های کشور هستند - که نسبت به حجاب اسلامی یا زنان و دانشجویان دختر مسلمان بی‌احترا می‌کنند. اجازه ندهید که این‌ها بتوانند افکار فاسد را منتشر کنند. محیط دانشگاه باید محیط اسلامی باشد؛ محیطی برای رشد انسان طراز اسلام؛ انسانی که الگویش فاطمه‌ی زهرا سلام‌اللَّه‌علیه‌ است و این، برای آینده‌ کشور فوق‌العاده مهم است."

اما معظم له در تعریف خود از "دانشگاه اسلامی" طی یکی از دیدار‌های خود تاکید داشته‌اند: 

"من به طور خلاصه دانشگاه اسلامی را دانشگاهی می‏‌دانم که در آن، علم یک ارزش حقیقی است… شما باید علم را دوست بدارید، ارزش بدانید، آن را برای خدا و با نیّت خالص دنبال کنید… علم را اسلام قدسیت بخشیده، علم یک امر مقدس است؛ دنبال علم رفتن دارای قدسیت است. این‏طور نیست که علم مثل هر ابزار دیگری، فقط وسیله‏ای برای پول در آوردن باشد- حالا پول هم از آن در می‏آید- اما قدسیت علم باید حفظ شود؛ «العلم نور»؛ نور بودن علم باید مورد نظر باشد و از جمله‏ی شئون دانشگاه اسلامی، یکی همین است." 

همچنین ایشان برقراری رابطه‏‌ دانشگاه با علمای دینی را از دیگر شاخصه‌های دانشگاه اسلامی دانسته و متذکر شده‌اند: 

"شک نیست که رابطه‏ دانشگاه با علمای دینی که معلّمان دین و اخلاق و امنای معارف اسلامی می‏ باشند، تأثیر شایسته ‏یی در صلاح دانشگاه و سَمت‏گیری اسلامی و رشد معنوی آن خواهد داشت و این چیزی است که برای آینده‏ی کشور و نظام جمهوری اسلامی، دارای اهمیتی حیاتی است."

از سوی دیگر مقام معظم رهبری درخصوص لزوم اجرای احکام اسلامی در دانشگاه‌هانیز فرموده‌‌اند: 

"نکته‌‏ مهم در دانشگاه‌ها، روش حاکم بر دانشگاه است. در دانشگاه‌ها، روش‌ها و روابط، باید صددرصد اسلامی بشود که البته تا حدود زیادی شده است و مدیریت‌ها باید برای اسلام در دانشگاه‌ها، اصالت قائل بشوند … یعنی مدیر و دانشجویان و استادان، اصالت را به اسلام بدهند و رعایت احکام اسلام را بکنند. ارزش‌های اسلامی در دانشگاه باید مورد مسابقه قرار بگیرد، اسلام در دانشگاه غریب نباشد عمل و تعهد اسلامی یک چیز انگشت‏نما نباشد، نماز، امانت، صدق گفتار، صفا، برادری، عمل جهادی، درس خواندن از روی علاقه و صمیمیت، کمک به یکدیگر در فراگیری، تلاش برای تعمق در معلومات و دانشهای مختلف رایج باشد."

با وجود همه این تاکیدات کم کاری و کم توجهی مسئولان بویژه وزارت علوم در راستای تحقق دغدغه دیرینه اسلامی کردن دانشگاه ها، کاملا مشهود بوده است.

از زمان دستور صریحی که رهبر معظم انقلاب به مسئولان وزارت علوم دولت آقای هاشمی دادند، تاکنون 16 سال می گذرد و 2 دولت دیگر روی کار‌ آمده است، اما هیچ اقدام درخور و روبه  جلویی از مسئولان امر دیده نشده است.

به نظر می‌رسد اکنون انتظار افکار عمومی از مسئولان برای دادن توضیح در این باره انتظاری به‌جا باشد. به واقع وقت آن رسیده که مسئولان دولت و دیگر نهادهای علمی و حوزوی مسئول توضیح دهند تاکنون در این باره چه کرده‌اند و علت این همه کوتاهی در این باره چیست؟