شیخ احمد مقدس اردبیلی:

  حضرت آیت الله العظمی و مثل القداسه و التقوی شیخ احمد مقدس و محقق اردبیلی شخصیتی است که در میان فقیهان و عالمان طراز اول جهان اسلام و بویژه عالم تشیع، چون خورشیدی تابان می درخشد و نظیری را برای حضرتش سراغ نداده اند. به تعبیر علامه محمد باقر مجلسی در متقدمین و متأخرین از علماء، مانندی بر ایشان نیست و حضرتش اولین فقیه جامعی است که عظمت علمی و معنویش، مرجعیت شیعه را پس از قرنها به ایرانیان متوجه ساخت و محوریت را بدانان بازگرداند.

  شیخ احمد در زهد و تقوا چنان به اوج رسید که لقب «مقدس» مختص وی گردید و در علم و فضل به بلندایی درآمد که «محقق » نامش نهادند. او صاحب تشرف به ساحت اقدس صاحب العصر و الزمان حضرت بقیه الله الأعظم (أرواح العالمین لتراب مقدمه الفداء) می باشد که داستان تشرف وی در مسجد کوفه و کسب علم از ساحت مقدس امام درباره مسائلی مغمض مشهور و متواتر است.

  وی پاسبان و دربان بارگاه قدس حضرت أمیرالمؤمنین است و مدفنش امروز نیز در همان حجره در ورودی رواق مطهر حضرتش، مزار عاشقان اهل بیت است. نام پدرش محمد است و به احتمالی در اوایل قرن دهم هجری در روستای «نیار» اردبیل دیده به جهان گشود، ایشان مقدمات و بخشی از علوم حوزوی را از محضر علماء و اساتید وقت اردبیل فراگرفت، سپس عازم حوزه علمیه نجف اشرف گردید و از محضر اساتیدی همچون آقا سیّد صائغ بهره برد و نیز چند سالی به شیراز مهاجرت کرد و فلسفه و کلام را در محضر عالم وارسته جمال الدین محمود آموخت.

  از سیر تحصیلات و اساتید این فقیه عالیقدر اطلاع کاملی در دست نیست، لکن عظمت و دقت مثال زدنی ایشان در فنون مختلفه علوم اسلامی همچون فقه، اصول، فلسفه، عرفان، کلام، حدیث و تفسیر در بلندایی است که کمتر کسی توان عروج بدانجا را دارد.

  معظم له پس از تکمیل مقامات معنوی و علمی در نجف اشرف بر مسند تدریس نشست و آن حوزه کهن را که می رفت تا چراغ پرفروغش به خاموشی گراید، احیاء نمود و انوار علم و فضیلت و معنویت را مجدداً جلوه گر ساخت؛ عالمان و طالبان علم به جذبه مقدس اردبیلی از اقصی نقاط جهان اسلام به نجف اشرف سرازیر شدند و اکنون نیز پس از گذشت بیش از چهارصد سال به یمن تجدید حیات علمی حوزه نجف اشرف توسط آن بزرگوار، این حوزه مقدسه مرکز علوم الهی می باشد. محقق اردبیلی در طول حیات پربرکت خویش شاگردان بسیاری تربیت کرد که همگی جزو مراجع و علمای طراز اول جهان اسلام شدند.

  آثار علمی بسیاری توسط ایشان به رشته تحریر درآمده که از جمله آنها می توان به «إستئناس المعنویه» ، «بحر المناقب» ، «حاشیه بر شرح تجرید» ، «حدیقه الشیعه» ، «رساله خراجیه» ، «زبده البیان فی آیات الأحکام»، «مناسک حج» ، «مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان» اشاره نمود. سرانجام این عالم ربّانی و فقیه صمدانی در ماه رجب سال 993 هجری قمری مطابق با 1174 شمسی رخت از جهان خاکی بست و روح مقدسش به ملکوت اعلی پیوست. قبر مطهرش در ورودی رواق مطهر أمیرالمؤمنین (علیه السلام) مشهور و مزار خاص و عام است.

منبع : سایت دارالارشاد - پایگاه اطلاع رسانی حجه الاسلام والمسلمین دکتر سید حسن عاملی