احکام روزه

"روزه" عبادت است و باید برای انجام دادن فرمان خداوند از اذان صبح تا مغروب کاری که روزه را باطل می کند ، انجام ندهد . این همان نیت روزه است و لازم نیست آن را از قلب خود بگذراند و یا بر زبان جاری کند . نیت برای روزه ماه رمضان و نذر معین ، از اول شب تا اذان صبح و برای روزه غیر معین ( مانند روزه قضا و نذر مطلق ) از اول شب تا ظهر روز بعد است . نیت روزه مستحبی ، از اول شب شروع شده و تمام روز ادامه دارد تا موقعی که به اندازه نیت کردن به مغرب وقت مانده باشد .

اگر انسان از روی عمد و اختیار کاری که روزه را باطل می کند ، انجام دهد ، روزه اش باطل می شود و باید قضا ، کفاره نیز بدهد . کفاره روزه دو ماه روزه است که 31 روز آن باید پی در پی باشد و یا شصت فقیر را سیر کند و اگر به هر کدام یک مد ( تقریبا 750 گرم گندم یا جو یا مانند آنها ) بدهد ، کافی است . دادن پول به فقیر کفایت نمی کند ، مگر اینکه اطمینان داشته باشد فقیر به وکالت از او ، طعام خریده ، سپس آن را به عنوان کفاره قبول می کند . همچنین می تواند پول کفاره را به یکی از مراکز و نهادهای مطمئن بدهد که به مصارف یاد شده می رساند ( متنند دفاتر مراجع بزرگوار تقلید و کمیته امداد )

روزه های واجب

پرسش 1 : روزه های واجب کدام است ؟

روزه های واجب عبارت است از :

روزه ماه رمضان
روزه کفاره
روزه قضا
روزه نذر و عهد و یمین
روزه استیجاری
روزه روز سوم اعتکاف
روزه جایگزین قربانی در حج تمتع

روزه های حرام

پرسش 2 : روزه های حرام کدام است ؟

روزه های حرام ( روزه هایی که نباید گرفت ) عبارت است از :

روزه عید قربان
روزه عید فطر
روزه ایام تشریق برای کسی که در منا است
روزه یوم الشک ( روزی که نمی داند آخر شعبان است یا اول رمضان ) به نیت ماه رمضان
روزه سکوت
روزه وصال ( شب را نیز تا سحر روزه بگیرد )
روزه مستحبی زن در جایی که با حق شوهر منافات داشته باشد
روزه مستحبی فرزند در جایی که باعث آزار و اذیت پدر و مادر گردد
روزه مریض و هر کس که روزه برای او ضرر دارد
روزه مسافر، به جز مواردی که استثنا شده است

روزه های مکروه

پرسش 3 : روزه های مکروه کدام است ؟

روزه روز عاشورا
روزه روز عرفه برای کسی که او را از خواندن دعا باز دارد
روزه مستحبی مهمان بدون اجازه میزبان
روزه مستحبی فرزند بدون اجازه پدر و مادر

خون لثه روزه دار

پرسش 4: گاهی از لثه هایم خون بیرون می آید و با دهان مخلوط می شود ، اگر آن را فر ببریم روزه باطل می شود ؟

همه مراجع ( به جز تبریزی ، صافی و نوری ) : اگر خون لثه در آب دهان مستهلک شود ، فرو بردن آن روزه را باطل نمی کند

آیات عظام تبریزی و صافی : اگر خون لثه در آب دهان مستهلک شود ، بنا بر احتیاط واجب فرو نبرد و بیرون بریزد .

آیت الله نوری : فرو بردن آن جایز نیست ف هر چند در آب دهان مستهلک شود .

روزه دار و دندان پزشکی

پرسش 5 : پر کردن دندان در ماه رمضان چگونه است ؟

همه مراجع : پر کردن و یا جرم گیری و کشیدن دندان در ماه رمضان برای پزشکان جایز است و برای شخص روزه دار زمانی جایز است که مطمئن باشد خون یا آبی که به وسیله دستگاه وارد فضای دهان می شود ، فرو نخواهد رفت .

پرسش 6 : هنگامی که روزه می گیریم ، به شدت بدنم سست می شود و نمی توانم کارهایی مثل درس خواندن را انجام دهم ، وظیفه من چیست ؟

همه مراجع : این گونه ضعف و سستی ها تا حدودی لازمه روزه است و برای نوع افراد پیش می آید و به جهت آن نمی توان روزه را خورد ، ولی اگر ضعف به قدری باشد که معمولا نمی شود آن را تحمل کرد ، خوردن روزه اشکال ندارد .

تبصره : البته انسان می تواند در این شرایط به مسافرت برود ( حداقل 22.5 کیلومتر ) روزه خود را بخورد و به وطن برگردد.

در این صورت لازم نیست تا مغرب از خوردن و آشامیدن خودداری کند و بعد از ماه رمضان ، قضای آن را به جا آورد و کفاره هم ندارد .

فراموشی قضای روزه

پرسش 7 : در ماه رمضان مدتی روزه نگرفته ام ، اما تعداد روزه ها را فراموش کرده ام ، وظیفه ام چیست ؟

همه مراجع : می توانید به مقدار حداقل اکتفا کنید ، یعنی ، هر مقدار از روزه ها را که یقیین دارید کمتر از آن نبوده ، قضا کنید و بیش از آن لازم نیست .

کفاره روزه

پرسش 8 : روزه ها را از روی عمد نگرفته ام ، ولی نمی دانستم افزون بر قضا ، کفاره هم دارد ، آیا در این فرض کفاره واجب می شود ؟

همه مراجع : آری ، افزون بر قضای روزه ها ، باید کفاره نیز بدهید و ناآگاهی از کفاره باعث سقوط آن نمی گردد .

کفاره روزه زن

پرسش 9 : کفاره روزه زن بر مرد است یا بر زن ؟

همه مراجع : کفاره در موارد یاد شده ، بر خود زن واجب است و در صورتی که زن درآمد ندارد کفاره از او ساقط است.

پرسش 10 : کسی که به واسطه بیماری نتوانسته روزه های ماه رمضان را بگیرد ، اگر چند سال قضای آن را به تاخیر اندازد ، تکلیف چیست ؟

همه مراجع : اگر بیماری او در میان سال خوب شد ، باید روزه ها را قضا کند و اگر به سالهای بعد انداخت ، علاوه بر قضای روزه ، باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد اما اگر بیماری او تا سال بعد ادامه یافت به طوری که نمی توانست قضا کند – فقط باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.

جنابت قبل اذان

پرسش 11 : شخص جنبی که در ماه رمضان قبل از اذان صبح به آب دسترسی ندارد ، وظیفه اش چیست ؟

همه مراجع : اگر تا پیش از اذان صبح به آب دسترسی ندارد ، تیمم بدل از غسل غسل کند و روزه او صحیح است . بعد از اذان در صورت دسترسی به آب ، برای نماز صبح غسل کند و در غیر این صورت ، با تیمم نماز صبح خود را بخواند .

تاخیر غسل جنابت

پرسش 12 : اگر در شب ماه رمضان ، جنب شویم و تا نزدیک اذان صبح غسل را به تاخیر اندازیم و سپس تیمم کنیم ، آیا روزه صحیح است؟

همه مراجع ( به جز صافی و وحید ) : در این فرض ( هر چند تاخیر غسل ، گناه است ) ، ولی چنانچه قبل از اذان صبح تیمم کنید روزه تان صحیح است .

آیات عظام صافی و وحید : در این فرض ( هر چند تاخیر غسل ، گناه است ) ، بنا بر احتیاط واجب تیمم کنید و روزه بگیرید و قضای آن را نیز به جا آورید.

مسافرت ماه رمضان

پرسش 13 : آیا میشود در ماه رمضان مسافرت کرد ؟ حکم روزه چگونه است ؟

همه مراجع : مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد ، ولی اگر برای فرار از روزه باشد ، مکروه است .

پرسش 14 : آیا می توانیم نذر کنیم که روزه ماه رمضان و یا قضای آن را در سفر به جا آوریم ؟

همه مراجع : خیر ، این نذر صحیح نیست .

رویت هلال

پرسش 15 : راه های اول ثبوت ماه را به طور مختصر بیان کنید ؟

اول ماه از چند راه ثابت می شود

خود انسان ماه را ببیند
دو مرد عادل شهادت بدهند که ماه را دیده اند
عده ای که از گفته آنها یقین پیدا می شود ، بگویند ماه را دیده اند
سی روز از اول ماه شعبان بگذرد
حاکم شرع ( مجتهد جامع شرایط ) حکم کند که اول ماه است

تبصره . آیت الله سیستانی و آیت الله وحید معتقدند با حکم اول ماه ثابت نمی شود

پرسش 16 : شما می گویید اگر دو نفر عادل شهادت بدهند کافی است ، آیا اعلام عید از سوی چند مرجع ، به اندازه دو نفر عادل نیست ؟

کسی منکر عدالت مرجع تقلید نیست . آنچه گفته شده ، آن است که دو نفر عادل ، شهادت دهند که خودشان ماه را دیده اند ، ولی مراجع معظم خودشان ماه را نمی بینند ، بلکه از گفته دیگران اطمینان به رویت پیدا می کنند و این دو جهت باهم تفاوت می کنند و شهادت بر شهادت – که شهادت علمی نامیده می شود – در این مورد اعتبار شرعی ندارد .

پرسش 17 : با توجه به اینکه هر سال در ثبوت اول ماه رمضان ، دچار اختلاف می شویم ، تکلیف شب قدر چه می شود ؟

برای انجام اعمال شب قدر کافی است هر کس در مسئله رویت هلال ، به دیدگاه مرجع تقلید خود یا حکم حاکم و یا اطمینان شخصی خود ، عمل کند و سه شب را به احیا و شب زنده داری بپردازد در این صورت به طور حتم خداوند او را از ثواب و پاداش معین شده ، محروم نمی سازد و به احتمال قوی شب قدر را نیز درک می کند . برای درک حتمی شب قدر و فیوضات و برکات آن ، بهتر است شش شب را احیا نماید تا آن شب بزرگ و با عظمت و مخفی درک گردد . شاهد این امر ، روایات منقول از معصوم ( ع ) است .

پرسش 18 : اگر بین مراجع تقلید در ثبوت عید فطر ، اختلاف پیش آید ، وظیفه مکلف چیست ؟ آیا هر مقلد باید به نظر مرجع تقلید خود مراجعه کند ؟

همه مراجع : در ثبوت اول ماه تقلید راه ندارد ، بلکه اگر شخص از گفته و اعلام نظر مرجع تقلید ، اطمینان به رویت ماه پیدا کند ، باید روزه خود را افطار کند و اگر شک داشت ، باید آن روز را روزه بگیرد .

ثبوت ماه رمضان

پرسش 19 : اگر پیش از ظهر اعلام کردند که امروز اول ماه رمضان است ، تکلیف روزه آن روز چه می شود ؟

همه مراجع ( به جز تبریزی و وحید ) : اگر مبطلات روزه را مرتکب نشده ، باید نیت کند و روزه اش صحیح است و اگر یکی از آنها را مرتکب شده ، روزه او باطل است ، ولی ( به احترام ماه رمضان ) باید تا اذان مغرب از کاری که روزه را باطل می کند ف خودداری نموده و بعد از ماه رمضان آن روز را قضا کند .

آیات عظام تبریزی و وحید : اگر مبطلات روزه را مرتکب نشده ، باید نیت کند و روزه بگیرد و بنا بر احتیاط واجب بعد از ماه رمضان قضا نماید و اگر یکی از آنها را مرتکب شده ، روزه اش باطل است ، ولی ( به احترام ماه رمضان ) باید تا اذان از کارهایی که روزه را باطل می کند ، خودداری نموده و بعد از ماه رمضان آن روز را قضا کند.

حدس و گمان

پرسش 20: اگر از گفته عده ای حدس بزنیم که فردا عید است آیا می توانیم روزه بگیریم ؟

همه مراجع : تا هنگامی که برای شخص اطمینان پیدا نشود که فردا عید فطر و اول شوال است ، نمی تواند روزه را افطار کند .

معنا و فلسفه فطره

پرسش 21 : معنای فطره و فواید پرداخت آن را توضیح دهید ؟

"فطره" در لغت چند معنا دارد که مهمترین آنها ، خلقت اسلام است .

در اصطلاح عبارت است از : " زکاتی که هر مسلمان برای خود و هر کس که نان او محسوب می شود ، به مستحق می پردازد". زمان ادای آن مغرب روز آخر ماه رمضان تا ظهر روز عید فطر است .

با توجه به اینکه پرداخت این نوع حق مالی ، باعث سلامت جسم ( خلقت ) و روح می شود ، آن را زکات بدن یا فطره می نامند . شاید وجه تناسب آن با معنای اسلام ، این باشد که زکات فطره مقتضای اسلام است ، از این رو کسی که پیش از غروب شب عید فطر مسلمان شود ، تکلیف از او ساقط نمی شود .

" زکات فطره " به اتفاق شیعه و سنی ، واجب است و در متون دینی برای آن ، فلسفه و فواید متعددی برشمرده است که مهم ترین آنها عبارت است از :

زکات فطره مکمل و تمام کننده روزه است ، همان گونه که درود و صلوات بر پیامبر اسلام (ص) مکمل و تمام کننده نماز است
باعث قبولی روزه ماه مبارک رمضان می گردد.
موجب حفظ انسان از مرگ در آن سال می شود
باعث سلامتی جسم و پاکسازی روح از رزایل اخلاقی است
مکمل و تمام کننده زکات مال است

فطریه نامزد

پرسش 22 : فطره دختری که در حال عقد است ، بر عهده کیست ؟

همه مراجع : اگر نان خور پدرش باشد ، بر عهده اوست

فطریه جنین

پرسش 23: آیا فرزندی که هنوز متولد نشده ، زکات فطره دارد؟

همه مراجع : پرداخت زکات فطره برای بچه ای که در شکم مادر است ، واجب نیست ، مگر آنکه پیش از غروب شب عید فطر به دنیا آید .

پرداخت فطریه به والدین

پرسش 24: آیا زکات فطره را می توان به پدر و مادر خود ، در صورت مستحق بودن ، پرداخت کرد ؟

همه مراجع : اگر پدر و مادر فقیر باشند ، بر فرزندان واجب است که مخارج آنان را بپردازند و نمی توان چیزی از زکات فطره به ایشان داد.

پرداخت فطریه به فرزند

پرسش 25 : آیا پدر می تواند زکات فطره را به فرزند خود که محتاج است ، بدهد؟

همه مراجع : اگر فرزندان فقیر باشند ، بر پدر و مادر واجب است که مخارج آنان را بپردازند و نمی توان چیزی از زکات فطره به آنها داد .

از کتاب رساله دانشجویی مطابق با نظر ده تن از مراجع عظام

مولف:سید مجتبی حسینی

جمع آوری کنندگان: گروه احکام سرپرست گروه میترااجودی

اعضای گروه مژگان عبداللهی و منیژه فیضی

گروه احکام (سرپرست گروه میترااجودی اعضای گروه: مژگان عبداللهی-منیژه فیضی)

"روزه" عبادت است و باید برای انجام دادن فرمان خداوند از اذان صبح تا مغروب کاری که روزه را باطل می کند ، انجام ندهد . این همان نیت روزه است و لازم نیست آن را از قلب خود بگذراند و یا بر زبان جاری کند . نیت برای روزه ماه رمضان و نذر معین ، از اول شب تا اذان صبح و برای روزه غیر معین ( مانند روزه قضا و نذر مطلق ) از اول شب تا ظهر روز بعد است . نیت روزه مستحبی ، از اول شب شروع شده و تمام روز ادامه دارد تا موقعی که به اندازه نیت کردن به مغرب وقت مانده باشد .