برگزاری پنجمین نشست علمی با عنوان «رویت هلال ماه» در دانشگاه محقق اردبیلی در تاریخ 20/3/94

و برای حرکت ماه، منزل هایی (بیست و هشتگانه) را به اندازه معین کردیم. ماه این منزل ها را می پیماید تا به جایگاه نخستِ خود باز گردد... (یس/39)

بنابه گزارش دفتر هم اندیشی استادان دانشگاه محقق اردبیلی در آستانه ماه مبارک رمضان، نشست علمی«رویت هلال ماه» با حضور و سخنرانی آیت الله دکتر سید حسن عاملی نماینده محترم ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل همراه با ارائه دیدگاه علمی توسط کارشناس برجسته کشوری جناب آقای مهندس علی ابراهیمی سراجی برگزار شد.

در این نشست آیت الله عاملی ضمن تشکراز همه دست اندرکاران و ریاست محترم دانشگاه گفتند: ان شاء الله با همکاری های بیشتر شاهد تحولات خوبی در عرصه استهلال باشیم و آرزو داریم که جوانان تحصیل کرده ما با این رشته علمی که جذابیت خاصی دارد بیشتر آشنا شوند. چراکه مساله استهلال صرفا یک مساله ای علمی نیست بلکه به حساس ترین فریضه ما یعنی روزه برمی گردد، لذا از جهت شرعی بسیار حساس است که در این باب به خطا نرویم.

آیت الله دکتر عاملی افزودند: مساله زمانی خطیر می شود که در روایت داریم وقتی حضرت اباعبداله الحسین (ع) از اسب پایین افتادند و جمع نامبارکی هجوم آوردند که سر مبارک را جدا کنند، از بطوان عرش ندا داده شد که خدا شما را موفق نکند برای صوم و برای ظهر ( لا وفقلکم الله لصوم و لا فطر ) این حدیث بسیار مهمی است. خدا می خواهد انتقام بگیرد، انتقام حسین را، انتقام ولی الله الاعظم را، نمی گوید که بچه ات را از دستت می گیرم ، نمی گوید که سرطانی ات می کنم و ...، می گوید نمی گذارم بفهمی که امروز عید فطر است. معلوم می شود که توجه به اینکه امروز عید فطر است خودش در مساله موضوعیت دارد. ودر دنباله حدیث است که حضرت فرمود: والله اینان موفق نمی شوند به درک عید فطر.

بسیار عجیب است، دولت آل سعود یک سال کفاره کل کشور را پرداخت ، ازبابت اینکه در مساله تشخیص عید فط اشتباه کردند. این مساله ساده ای نیست، در روایت هست که گاهی خدا عمداً اوضاع جوی را چنان خراب می کند که متوجه عید فطر نشوند .

دکتر عاملی گفتند: بحث رویت هلال را که گاهی موجب تشتت در عالم تشیع هم میشه و موجب وهن موالیان اهل بیت می شود چگونه حل بکنیم . برای حل این مشکل سه مبنا وجود دارد.اول مبنای حضرت آیت الله خوئی که قائل به وحدت افق اند آقای خوئی می گویند که اگر آنطرف دنیا ماه دیده بشود برای این طرف هم کافی است . مبنای دوم ، مقبولیت و نفوذ نظر حاکم اسلامی بر نظر دیگر مراجع است البته با اینکه تشخیص موضوع به عهده مکلف هست ومجتهد دخالت نمی کند. اما موضوعاتی که عام البلوی هست مانند جهاد و رویت هلال ،مجتهد دخالت می کند. و لذا کسی که همه باید از او تبعیت بکنند نظر حاکم اسلامی است نه نظرمجتهد خود شخص . این هم یک نظریه هست .مبنای سوم اگر جا بیفتد مساله بسیار سهل و آسان می شود و آن هم این است که رویت هلال آیا طریقیت دارد یا موضوعیت ؟ اگر حضرت در روایت فرموده: صم للرویه وافطر للرویه، اگر این کلمه "للرویه"موضوعیت دارد، ما باید ماه را ببینیم اما اگر موضوعیت ندارد بلکه طریق هست برای تشخیص آن موقعیت خاص ماه که از آن معلوم می شود که مثالا ماه مبارک وارد شده است دیگر رویت هلال ماه لازم نیست که دیده شود.

پس اگر از نظر علمی وقتی تشخیص داده شد که ماه در موقعیت خاص قرار دارد دیگر وظیفه روشن است. بحث اماریت و طریقیت مهمترین بحثش در باب افق و استهلال است که آیا شرع می خواهد ما حتما خودمان ماه را ببینیم یا هدف حلول ماه مبارک رمضان یا ماه است . از روایات ما چه استفاده ای می شود ؟ بالاخره این بحث بحث ساده ای نیست. البته قائل هم داریم به این نظریه.

موقعیت های خاصی که از نظر علمی تشخیص دادیم مثلا این یک محل است خالا این تشخیص خودش باز برای خودش باعث می شود که بگوییم ما از نظر علمی تشخیص می دهیم ولی این تشخیص تشخیص ظنّی است یک وقت می گوییم نه تشخیص می دهیم تشخیص تشخیص قطعی است. اگر تشخیص ظنّی شد می شود ظنّ خاص. ظنّ عام بشود به درد ما نمیخورد. خدا یک قاعده کلّی به ما گفته است که ان الظنّ لا یغنی من الحق شیعا. اما اگر ظنّ خاص شد ظنّی که شارع امضا کرده است .

اگر از روایت « صم للرویه و افطر للرویه» بتوان طریقیت را کشف کرد معنی اش این است که همان ظنّی که برای ما از علوم حاصل می شود ، از سوی شارع مقدس امضا شده است اما اگر از گفته دانشمندان که می گویند ما یقین داریم با این معادلات با این محاسبات ما الان تشخیص می دهیم حلول ماه را، گرچه ماه را نمی بینیم ، آن وقت ، یقین هم حجتش ذاتی است و ما احتیاجی به جعل و نفی و اثبات نداریم . ظنّ و اثبات در جایی است که تخلف ممکن است ،

به هر حال ما اعتقاد داریم که احکام دینی، مبتنی بر مصالح کلان هست. آن مسائل کلان در موضوعیت رویت هلال چه می تواند باشد ؟ که حتما باید ماه دیده شود ؟ مگر آنکه دیدن ماه موضوعیت داشته باشد.که در این صورت حکم خدا حتما مصلحتی دارد. در دعاهای ماه رمضان دارد« المعلل بحسن التعلیل» ، همه احکام ،معلل به حسن تعلیل هست خب تعلیلش چیست که حتما باید خودش را ببینیم؟ به نظر می رسد یک بحث تخصصی است لذا می بایست بحث ونقض وابرام بشود. بزرگان ماباید وارد عرصه شده و این مسئله مبتلابه را حل بکنند. پس 3 تا طریق هست که این مشکلات و اختلافات حل بشه: یکی وحدت افقی هست دیگری لزوم تبعیت از حاکم هست که مشکل را حل می کند ، یکی هم مساله طریقیت رویت هلال هست .

لازم به ذکر است که این نشست با همکاری دفتر هم اندیشی استادان و مدیریت گروه معارف اسلامی دانشگاه و به همت ستاد استهلال استان اردبیل که از اعضای هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی هستند برگزار گردید.